Η εξωσωµατική γονιµοποίηση είναι η θεραπεία κατά την οποία τα ωάρια της γυναίκας γονιµοποιούνται από τα σπερµατοζωάρια έξω από το σώµα της, στο εργαστήριο, κάτω από ελεγχόµενες εργαστηριακές συνθήκες.
Ως θεραπεία υπογονιµότητας ενδείκνυται για:
– Περιπτώσεις σοβαρού ανδρικού παράγοντα υπογονιµότητας – Γυναίκες µε απουσία ή βλάβες στις σάλπιγγες.
– Γυναίκες που πάσχουν από προχωρηµένη ενδοµητρίωση.
– Αποτυχία άλλων ηπιότερων µεθόδων όπως η σπερµατέγχυση.
– Γυναίκες µε φτωχό ωοθηκικό δυναµικό.
Η εξωσωµατική γονιµοποίηση είναι η θεραπεία κατά την οποία τα ωάρια της γυναίκας γονιµοποιούνται από τα σπερµατοζωάρια έξω από το σώµα της, στο εργαστήριο, κάτω από ελεγχόµενες εργαστηριακές συνθήκες.
Ως θεραπεία υπογονιµότητας ενδείκνυται για:
– Περιπτώσεις σοβαρού ανδρικού παράγοντα υπογονιµότητας
– Γυναίκες µε απουσία ή βλάβες στις σάλπιγγες.
– Γυναίκες που πάσχουν από προχωρηµένη ενδοµητρίωση.
– Αποτυχία άλλων ηπιότερων µεθόδων όπως η σπερµατέγχυση.
– Γυναίκες µε φτωχό ωοθηκικό δυναµικό.
Πώς γίνεται
η εξωσωµατική
γονιµοποίηση
Η γυναίκα υποβάλλεται σε φαρµακευτική αγωγή προκειµένου να διεγερθούν οι ωοθήκες της και να παράγουν πολλά ωοθηλάκια. Στη συνέχεια, την κατάλληλη χρονική στιγµή γίνεται η ωοληψία και ακολουθεί η γονιµοποίηση των ωαρίων από το δείγµα σπέρµατος στο εργαστήριο από τους εµβρυολόγους.
Τα γονιµοποιηµένα ωάρια καλλιεργούνται σε κατάλληλα καλλιεργητικά µέσα και αναπτύσσονται σε έµβρυα. Τα τρυβλία µε τα γονιµοποιηµένα ωάρια (ζυγώτες) τοποθετούνται σε επωαστικό κλίβανο για 2-5 ηµέρες, υπό ειδικές συνθήκες, ώστε τα έµβρυα να διανύσουν τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους.
Μετά, τα έµβρυα µεταφέρονται πίσω στη µήτρα της γυναίκας (εµβρυοµεταφορά) και 12 µέρες µετά την εµβρυοµεταφορά ακολουθεί το τεστ κύησης για να διαπιστωθεί η εγκυµοσύνη.
Η διέγερση των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της εξωσωµατικής γονιµοποίησης συνίσταται στη χορήγηση καθηµερινών ενέσεων που προκαλούν τις ωοθήκες, αντί να παράγουν ένα µόνο ωοθυλάκιο, να παράγουν πολλά περισσότερα έτσι ώστε να µπορεί να ληφθεί ένας µεγαλύτερος αριθµός ωαρίων.
Η θεραπεία διαρκεί από 8 έως 12 ηµέρες, ανάλογα µε το πρωτόκολλο που χρησιµοποιείται και την ταχύτητα της ανταπόκρισης της κάθε ασθενούς.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, πραγµατοποιούνται µια σειρά από 3 ή 4 υπερηχογραφήµατα και καθώς και µετρήσεις ορµονών µε σκοπό να ελεγχθεί ότι υπάρχει φυσιολογική ανάπτυξη των ωοθυλακίων.
∆ιέγερση
των ωοθηκών
Η διέγερση των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της εξωσωµατικής γονιµοποίησης συνίσταται στη χορήγηση καθηµερινών ενέσεων που προκαλούν τις ωοθήκες, αντί να παράγουν ένα µόνο ωοθυλάκιο, να παράγουν πολλά περισσότερα έτσι ώστε να µπορεί να ληφθεί ένας µεγαλύτερος αριθµός ωαρίων.
Η θεραπεία διαρκεί από 8 έως 12 ηµέρες, ανάλογα µε το πρωτόκολλο που χρησιµοποιείται και την ταχύτητα της ανταπόκρισης της κάθε ασθενούς.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, πραγµατοποιούνται µια σειρά από 3 ή 4 υπερηχογραφήµατα και καθώς και µετρήσεις ορµονών µε σκοπό να ελεγχθεί ότι υπάρχει φυσιολογική ανάπτυξη των ωοθυλακίων.
∆ιέγερση
των ωοθηκών
Ωοληψία: Τι είναι και πώς γίνεται;
Ωοληψία είναι η διαδικασία λήψης των ωαρίων από τις ωοθήκες. Όταν έχουµε αποδείξεις µέσω των υπερηχογραφηµάτων πως τα ωοθυλάκια έχουν φθάσει σε ικανοποιητικό µέγεθος και θεωρούµε ότι υπάρχει ένας κατάλληλος αριθµός, προγραµµατίζεται ωοληψία 36 ώρες µετά τη χορήγηση µιας ένεσης χοριακής γοναδοτροπίνης, η οποία προκαλεί ωρίµανση των ωαρίων µε παρόµοιο τρόπο όπως σε ένα φυσικό κύκλο.
Πραγµατοποιείται στο χειρουργείο υπό µέθη, έτσι ώστε η γυναίκα δεν αισθάνεται κανενός είδους ενόχληση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, η οποία διαρκεί περίπου 15 λεπτά.
Η ωοληψία διενεργείται διακολπικά, υπό συνεχή υπερηχογραφικό έλεγχο. Τα ωοθυλάκια παρακεντώνται διαδοχικά µέσω µιας βελόνης, που διαπερνά το τοίχωµα του κόλπου. Το περιεχόµενο του κάθε ωοθυλακίου αναρροφάται σε ειδικά σωληνάρια και παραδίδεται αµέσως στο εµβρυολογικό εργαστήριο. Ο εµβρυολόγος εντοπίζει τα ωάρια, τα αποµονώνει από το ωοθυλακικό υγρό και τα τοποθετεί σε ειδικά µικρά δοχεία, που ονοµάζονται τρυβλία και περιέχουν ειδικό καλλιεργητικό θρεπτικό µέσον. Τα τρυβλία εν συνεχεία τοποθετούνται σε επωαστικό κλίβανο υπό τις κατάλληλες συνθήκες καλλιέργειας (σκοτάδι, θερµοκρασία 37ºC, ατµόσφαιρα 5% CO2, υγρασία 100%).
Ανάλογα µε το πάχος, το µέγεθος και την πυκνότητα των κοκκιωδών στοιβάδων, οι εµβρυολόγοι είναι δυνατόν να εκτιµήσουν κατά προσέγγιση την ωριµότητα των ωαρίων. Το ωάριο πρέπει να έχει ωριµάσει και ως προς το περιεχόµενο του πυρήνα του. Ένα ωάριο που έχει ωριµάσει από χρωµοσωµατική άποψη (πυρηνική ωρίµανση), έχει ουσιαστικά αποβάλει τη δεύτερη σειρά των χρωµοσωµάτων του µε τη µορφή ενός µικρού κυττάρου, το οποίο βρίσκεται κι αυτό κάτω από τη διαφανή ζώνη. Το κύτταρο αυτό ονοµάζεται πολικό σωµάτιο. Η παρουσία του πολικού σωµατίου σηµαίνει ότι το ωάριο είναι ώριµο.
Ωοληψία είναι η διαδικασία λήψης των ωαρίων από τις ωοθήκες. Όταν έχουµε αποδείξεις µέσω των υπερηχογραφηµάτων πως τα ωοθυλάκια έχουν φθάσει σε ικανοποιητικό µέγεθος και θεωρούµε ότι υπάρχει ένας κατάλληλος αριθµός, προγραµµατίζεται ωοληψία 36 ώρες µετά τη χορήγηση µιας ένεσης χοριακής γοναδοτροπίνης, η οποία προκαλεί ωρίµανση των ωαρίων µε παρόµοιο τρόπο όπως σε ένα φυσικό κύκλο.
Πραγµατοποιείται στο χειρουργείο υπό µέθη, έτσι ώστε η γυναίκα δεν αισθάνεται κανενός είδους ενόχληση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, η οποία διαρκεί περίπου 15 λεπτά.
Η ωοληψία διενεργείται διακολπικά, υπό συνεχή υπερηχογραφικό έλεγχο. Τα ωοθυλάκια παρακεντώνται διαδοχικά µέσω µιας βελόνης, που διαπερνά το τοίχωµα του κόλπου. Το περιεχόµενο του κάθε ωοθυλακίου αναρροφάται σε ειδικά σωληνάρια και παραδίδεται αµέσως στο εµβρυολογικό εργαστήριο. Ο εµβρυολόγος εντοπίζει τα ωάρια, τα αποµονώνει από το ωοθυλακικό υγρό
και τα τοποθετεί σε ειδικά µικρά δοχεία, που ονοµάζονται τρυβλία και περιέχουν ειδικό καλλιεργητικό θρεπτικό µέσον. Τα τρυβλία εν συνεχεία τοποθετούνται σε επωαστικό κλίβανο υπό τις κατάλληλες συνθήκες καλλιέργειας (σκοτάδι, θερµοκρασία 37ºC, ατµόσφαιρα 5% CO2, υγρασία 100%).
Ανάλογα µε το πάχος, το µέγεθος και την πυκνότητα των κοκκιωδών στοιβάδων, οι εµβρυολόγοι είναι δυνατόν να εκτιµήσουν κατά προσέγγιση την ωριµότητα των ωαρίων. Το ωάριο πρέπει να έχει ωριµάσει και ως προς το περιεχόµενο του πυρήνα του. Ένα ωάριο που έχει ωριµάσει από χρωµοσωµατική άποψη (πυρηνική ωρίµανση), έχει ουσιαστικά αποβάλει τη δεύτερη σειρά των χρωµοσωµάτων του µε τη µορφή ενός µικρού κυττάρου, το οποίο βρίσκεται κι αυτό κάτω από τη διαφανή ζώνη. Το κύτταρο αυτό ονοµάζεται πολικό σωµάτιο. Η παρουσία του πολικού σωµατίου σηµαίνει ότι το ωάριο είναι ώριµο.
Η χορήγηση σπέρµατος από το σύντροφο µε αυνανισµό γίνεται αµέσωςµετά την ωοληψία. Είναι απαραίτητο και σηµαντικό να έχει προηγηθεί αποχή από εκσπερµάτιση για 2-5 ηµέρες. Αµέσως µετά τη σπερµοληψία, ακολουθεί ειδική επεξεργασία (ενεργοποίησης-συµπύκνωσης), µε την οποία επιλέγονται τα πλέον κινητά και µορφολογικώς υγιή σπερµατοζωάρια.
Η µέθοδος συνίσταται σε µια σειρά φυγοκεντρήσεων, κατά τις οποίες χρησιµοποιείται ένα πυκνόρρευστο διάλυµα κολλοειδούς (π.χ. pure sperm). Μετά την επεξεργασία, τα σπερµατοζωάρια παραµένουν σε θρεπτικό υγρό µέσον υπό συνθήκες καλλιέργειας, µέχρις ότου τοποθετηθούν σε επαφή µε τα ωάρια.
Μετά τη συλλογή των ωαρίων και του σπέρµατος ξεκινάει η γονιµοποίηση των ωαρίων στο εργαστήριο µε απλή γονιµοποίηση (κλασσική IVF).
Εάν υπάρχει έντονο πρόβληµα µε τον αριθµό ή την κινητικότητα του σπέρµατος, τότε χρησιµοποιείται η ενδοκυτταροπλασµατική έγχυση σπερµατοζωαρίου (ICSI).
Μερικές ώρες µετά την ωοληψία, ο εµβρυολόγος τοποθετεί συγκεκριµένο αριθµό ενεργοποιηµένων σπερµατοζωαρίων σε κάθε τρυβλίο καλλιέργειας που περιέχει τα ωάρια µέσα σε θρεπτικό καλλιεργητικό υλικό.
Στην κλασσική µέθοδο εξωσωµατικής γονιµοποίησης δεν πραγµατοποιείται καµία άλλη παρέµβαση.
Τα σπερµατοζωάρια έρχονται σε επαφή µε το ωάριο µόνα τους και ένα από αυτά διεισδύει µέσα του και το γονιµοποιεί.
Αυτή είναι µια µικροεπεµβατική µέθοδος κατά την οποία κάτω από ένα πολύ ισχυρό µικροσκόπιο ανοίγεται µια οπή, στο περίβληµα του ωαρίου, δια µέσου της οποίας εισάγεται το σπερµατοζωάριο. Η µέθοδος εφαρµόζεται διεθνώς µε επιτυχία από το 1992 και είναι κατανοητό ότι παρακάµπτει σχεδόν στο σύνολό τους τα αίτια υπογονιµότητας που σχετίζονται µε τον άνδρα. Η τεχνική αυτή έχει δώσει τη λύση σε ζευγάρια όπου υπάρχει έντονος ο ανδρικός παράγοντας υπογονιµότητας.
Χρειάζεται µόνο ένα σπερµατοζωάριο, ακόµα και χαµηλής κινητικότητας, προκειµένου να επιτευχθεί γονιµοποίηση του ωαρίου.
Υπάρχουν δύο ακόµη νέες µέθοδοι οι οποίες εξασφαλίζουν τη σωστή επιλογή και χρήση των πιο ποιοτικών και λειτουργικών σπερµατοζωαρίων και βελτιώνουν τα ποσοστά επιτυχίας. Πρόκειται για την IMSI και την PICSI.
Με την πρώτη µέθοδο, την IMSI (ενδοκυτταροπλασµατική έγχυση µορφολογικά επιλεγµένων σπερµατοζωαρίων) επιλέγονται µε ειδικό -υψηλής ανάλυσης- µικροσκόπιο (το οποίο παρέχει µεγέθυνση 6.000 φορές µεγαλύτερη από αυτή στην µέθοδο ICSI) τα άρτια µορφολογικά σπερµατοζωάρια και στη συνέχεια τοποθετούνται εντός του ωαρίου. Η σωστή αυτή µορφολογία φαίνεται ότι συσχετίζεται µε σπερµατοζωάρια που έχουν σωστό αριθµό χρωµοσωµάτων και εποµένως µε τη δηµιουργία εµβρύων που έχουν κι αυτά σωστό αριθµό χρωµοσωµάτων.
Με τη µέθοδο PICSI, το σπέρµα επιλέγεται ανάλογα µε το αν δεσµεύεται ή όχι στην ουσία hyaluronan hydrogel, η οποία καλύπτει το τρυβλίο µέσα στο οποίο τοποθετούµε το σπέρµα. Βάσει του δεδοµένου ότι µόνο το οµαλό, µε σωστό αριθµό χρωµοσωµάτων και χαµηλό ποσοστό κατακερµατισµού DNA, σπέρµα συνδέεται µε την ουσία αυτή, επιλέγονται εύκολα από τον εµβρυολόγο τα ποιοτικά σπερµατοζωάρια και ακολουθεί η µικρογονιµοποίηση.
Είναι η µεταφορά των γονιµοποιηµένων πλέον ωαρίων από τη 2η έως την 5η µετά τη γονιµοποίηση µέρα µέσα στην ενδοµητριακή κοιλότητα µε τη βοήθεια ενός λεπτού πλαστικού καθετήρα, υπό υπερηχογραφικό έλεγχο, µε όσο πιο ατραυµατικό τρόπο γίνεται.
Η χορήγηση σπέρµατος από το σύντροφο µε αυνανισµό γίνεται αµέσωςµετά την ωοληψία. Είναι απαραίτητο και σηµαντικό να έχει προηγηθεί αποχή από εκσπερµάτιση για 2-5 ηµέρες. Αµέσως µετά τη σπερµοληψία, ακολουθεί ειδική επεξεργασία (ενεργοποίησης-συµπύκνωσης), µε την οποία επιλέγονται τα πλέον κινητά και µορφολογικώς υγιή σπερµατοζωάρια.
Η µέθοδος συνίσταται σε µια σειρά φυγοκεντρήσεων, κατά τις οποίες χρησιµοποιείται ένα πυκνόρρευστο διάλυµα κολλοειδούς (π.χ. pure sperm). Μετά την επεξεργασία, τα σπερµατοζωάρια παραµένουν σε θρεπτικό υγρό µέσον υπό συνθήκες καλλιέργειας, µέχρις ότου τοποθετηθούν σε επαφή µε τα ωάρια.
Μετά τη συλλογή των ωαρίων και του σπέρµατος ξεκινάει η γονιµοποίηση των ωαρίων στο εργαστήριο µε απλή γονιµοποίηση (κλασσική IVF).
Εάν υπάρχει έντονο πρόβληµα µε τον αριθµό ή την κινητικότητα του σπέρµατος, τότε χρησιµοποιείται η ενδοκυτταροπλασµατική έγχυση σπερµατοζωαρίου (ICSI).
Μερικές ώρες µετά την ωοληψία, ο εµβρυολόγος τοποθετεί συγκεκριµένο αριθµό ενεργοποιηµένων σπερµατοζωαρίων σε κάθε τρυβλίο καλλιέργειας που περιέχει τα ωάρια µέσα σε θρεπτικό καλλιεργητικό υλικό.
Στην κλασσική µέθοδο εξωσωµατικής γονιµοποίησης δεν πραγµατοποιείται καµία άλλη παρέµβαση.
Τα σπερµατοζωάρια έρχονται σε επαφή µε το ωάριο µόνα τους και ένα από αυτά διεισδύει µέσα του και το γονιµοποιεί.
Αυτή είναι µια µικροεπεµβατική µέθοδος κατά την οποία κάτω από ένα πολύ ισχυρό µικροσκόπιο ανοίγεται µια οπή, στο περίβληµα του ωαρίου, δια µέσου της οποίας εισάγεται το σπερµατοζωάριο. Η µέθοδος εφαρµόζεται διεθνώς µε επιτυχία από το 1992 και είναι κατανοητό ότι παρακάµπτει σχεδόν στο σύνολό τους τα αίτια υπογονιµότητας που σχετίζονται µε τον άνδρα. Η τεχνική αυτή έχει δώσει τη λύση σε ζευγάρια όπου υπάρχει έντονος ο ανδρικός παράγοντας υπογονιµότητας.
Χρειάζεται µόνο ένα σπερµατοζωάριο, ακόµα και χαµηλής κινητικότητας, προκειµένου να επιτευχθεί γονιµοποίηση του ωαρίου.
Υπάρχουν δύο ακόµη νέες µέθοδοι οι οποίες εξασφαλίζουν τη σωστή επιλογή και χρήση των πιο ποιοτικών και λειτουργικών σπερµατοζωαρίων και βελτιώνουν τα ποσοστά επιτυχίας. Πρόκειται για την IMSI και την PICSI.
Με την πρώτη µέθοδο, την IMSI (ενδοκυτταροπλασµατική έγχυση µορφολογικά επιλεγµένων σπερµατοζωαρίων) επιλέγονται µε ειδικό -υψηλής ανάλυσης- µικροσκόπιο (το οποίο παρέχει µεγέθυνση 6.000 φορές µεγαλύτερη από αυτή στην µέθοδο ICSI) τα άρτια µορφολογικά σπερµατοζωάρια και στη συνέχεια τοποθετούνται εντός του ωαρίου. Η σωστή αυτή µορφολογία φαίνεται ότι συσχετίζεται µε σπερµατοζωάρια που έχουν σωστό αριθµό χρωµοσωµάτων και εποµένως µε τη δηµιουργία εµβρύων που έχουν κι αυτά σωστό αριθµό χρωµοσωµάτων.
Με τη µέθοδο PICSI, το σπέρµα επιλέγεται ανάλογα µε το αν δεσµεύεται ή όχι στην ουσία hyaluronan hydrogel, η οποία καλύπτει το τρυβλίο µέσα στο οποίο τοποθετούµε το σπέρµα. Βάσει του δεδοµένου ότι µόνο το οµαλό, µε σωστό αριθµό χρωµοσωµάτων και χαµηλό ποσοστό κατακερµατισµού DNA, σπέρµα συνδέεται µε την ουσία αυτή, επιλέγονται εύκολα από τον εµβρυολόγο τα ποιοτικά σπερµατοζωάρια και ακολουθεί η µικρογονιµοποίηση.
Είναι η µεταφορά των γονιµοποιηµένων πλέον ωαρίων από τη 2η έως την 5η µετά τη γονιµοποίηση µέρα µέσα στην ενδοµητριακή κοιλότητα µε τη βοήθεια ενός λεπτού πλαστικού καθετήρα, υπό υπερηχογραφικό έλεγχο, µε όσο πιο ατραυµατικό τρόπο γίνεται.
Συχνές Ερωτήσεις
Τι είναι εξωσωματική γονιμοποίηση;
Οι βασικοί μέθοδοι είναι δύο: Η κλασική εξωσωματική και η μικρογονιμοποίηση, η οποία εφαρμόζεται σε πιο απαιτητικές περιπτώσεις, όπου το ποσοστό γονιμοποίησης είναι χαμηλό!
Πώς γίνεται η εξωσωματική γονιμοποίηση;
Η διαδικασία της εξωσωματικής ακολουθεί τα εξής βήματα: Πρόκληση και παρακολούθηση ωοθηκικής διέγερσης, ωοληψία, λήψη σπέρματος από τον άνδρα, διαλογή και επεξεργασία σπέρματος (αν είναι απαραίτητο), γονιμοποίηση, εμβρυομεταφορά.
Ποιες είναι οι μέθοδοι εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Οι βασικοί μέθοδοι είναι δύο: Η κλασική εξωσωματική και η μικρογονιμοποίηση, η οποία εφαρμόζεται σε πιο απαιτητικές περιπτώσεις, όπου το ποσοστό γονιμοποίησης είναι χαμηλό!
