Πως μπορώ να βελτιώσω την ποιότητα των ωαρίων μου;

Η ποιότητα ωαρίων είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα μιας γυναίκας. Οι γυναίκες γεννιούνται με έναν συγκεκριμένο αριθμό ωαρίων, ο οποίος μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Εκτός από την ποσότητα, η ποιότητα των ωαρίων παίζει κρίσιμο ρόλο στην επιτυχία της σύλληψης, είτε φυσικά είτε μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ενώ η ηλικία είναι ένας καθοριστικός παράγοντας, υπάρχουν πολλές τακτικές που βοηθούν στη διατήρηση και ακόμη και στη βελτίωση της ποιότητας των ωαρίων.

Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα των ωαρίων

Η ποιότητα των ωαρίων επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι επιδρούν στη γονιμότητα και στις πιθανότητες σύλληψης. Ένας από τους σημαντικότερους είναι η έκθεση σε περιβαλλοντικές τοξίνες, όπως οι φθαλικές ενώσεις που βρίσκονται σε πλαστικά και καλλυντικά, καθώς και οι ρύποι που υπάρχουν στον αέρα και στα τρόφιμα. Αυτές οι ουσίες μειώνουν την ωοθηκική εφεδρεία, δηλαδή τον αριθμό και την ποιότητα των διαθέσιμων ωαρίων, πλήττοντας έτσι την πιθανότητα επιτυχούς γονιμοποίησης.

Επιπλέον, το ψυχολογικό στρες αποτελεί έναν συχνά υποτιμημένο αλλά εξίσου σημαντικό παράγοντα. Όταν το σώμα βρίσκεται σε κατάσταση παρατεταμένου στρες, αυξάνονται τα επίπεδα κορτιζόλης, μιας ορμόνης που διαταράσει την ισορροπία των οιστρογόνων. Αυτή η ανισορροπία έχει επιπτώσεις στη διαδικασία της ωρίμανσης των ωαρίων και μειώνει τις πιθανότητες επιτυχούς εμφύτευσης του εμβρύου.

Παράλληλα, διάφορες ιατρικές παθήσεις, όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) και η ενδομητρίωση, έχουν αποδειχθεί ότι μειώνουν την ποιότητα των ωαρίων. Το PCOS οδηγεί σε ορμονικές διαταραχές που προσβάλλουν την ωορρηξία, ενώ η ενδομητρίωση προκαλεί φλεγμονή και βλάβες στο αναπαραγωγικό σύστημα, καθιστώντας πιο δύσκολη τη φυσιολογική ανάπτυξη των ωαρίων.

Ορμονική ισορροπία και ωοθηκική λειτουργία

Η ποιότητα των ωαρίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ορμονική ισορροπία και τη σωστή λειτουργία των ωοθηκών. Για να ωριμάσουν σωστά τα ωάρια, απαιτείται μια περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ των ωοθηκικών κυττάρων, η οποία ρυθμίζεται από συγκεκριμένα βιολογικά μονοπάτια. Τα κοκκιώδη κύτταρα (granulosa cells) που περιβάλλουν τα ωάρια παίζουν κεντρικό ρόλο στη διαδικασία αυτή, καθώς παράγουν απαραίτητες ουσίες που προάγουν την ανάπτυξη των ωοθυλακίων. Αυτή η επικοινωνία επιτυγχάνεται μέσω αυξητικών παραγόντων, όπως οι IGF (Insulin-like Growth Factors) και TGFβ (Transforming Growth Factor Beta), οι οποίοι συμβάλλουν στην υγιή ωρίμανση των ωαρίων και στην προετοιμασία τους για γονιμοποίηση.

Εξίσου σημαντικό είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσονται τα ωάρια. Το ωοθυλακικό υγρό, δηλαδή το υγρό που περιβάλλει το ωάριο μέσα στο ωοθυλάκιο, περιέχει κρίσιμα θρεπτικά συστατικά και ορμόνες που επηρεάζουν τη ζωτικότητα των ωαρίων. Παράλληλα, τα κύτταρα cumulus, τα οποία περιβάλλουν το ωάριο, διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην παροχή θρεπτικών στοιχείων και στην προστασία του κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του. Αυτοί οι παράγοντες είναι καθοριστικοί όχι μόνο για τη φυσική σύλληψη αλλά και για την επιτυχία των θεραπειών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF).

Η επίδραση της ηλικίας και τρόποι αντιμετώπισης

Με την πάροδο των ετών, η ποιότητα ωαρίων μειώνεται, γεγονός που επηρεάζει την ικανότητα γονιμοποίησης και την ανάπτυξη υγιών εμβρύων. Ωστόσο, ακόμη και σε γυναίκες με μειωμένη ωοθηκική εφεδρεία, η ποιότητα των ωαρίων μπορεί να διατηρηθεί μέσω κατάλληλων παρεμβάσεων.

Η διατροφή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη διατήρηση και τη βελτίωση της ποιότητας των ωαρίων. Τα ωοθηκικά κύτταρα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο οξειδωτικό στρες, το οποίο βλάπτει τη λειτουργία και τη ζωτικότητά τους. Η πρόσληψη αντιοξειδωτικών μέσω της διατροφής, όπως η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε και το σελήνιο, συμβάλει στην προστασία των ωαρίων από τη βλάβη που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες.

Ένα από τα πιο σημαντικά συμπληρώματα για την υγεία των ωαρίων είναι το συνένζυμο Q10 (CoQ10). Το CoQ10 βελτιώνει τη μιτοχονδριακή λειτουργία των ωαρίων, ενισχύοντας την παραγωγή ενέργειας που απαιτείται για τη σωστή ανάπτυξή τους. Η φυσική παραγωγή του στον οργανισμό μειώνεται με την ηλικία, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα των ωαρίων, ιδιαίτερα μετά τα 35. Η λήψη του ως συμπλήρωμα ή μέσω τροφών όπως τα λιπαρά ψάρια, οι ξηροί καρποί και το ελαιόλαδο συμβάλλει θετικά στη γονιμότητα.

Επιπλέον, πρωτεΐνες όπως η GDF9 (Growth Differentiation Factor 9) και η BMP15 (Bone Morphogenetic Protein 15) διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των ωοθυλακίων και την ωρίμανση των ωαρίων. Αυτές οι πρωτεΐνες παράγονται φυσιολογικά από τον οργανισμό και είναι απαραίτητες για τη σωστή ανάπτυξη του ωοκυττάρου, καθώς υποστηρίζουν τη δομή του και ενισχύουν την ποιότητά του. Αν και δεν μπορούν να ληφθούν απευθείας μέσω τροφών, η διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και βιταμίνες του συμπλέγματος Β υποστηρίζει τη φυσική τους παραγωγή και δράση.

Τέλος, η διατήρηση ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής, η μείωση του στρες και η αποφυγή βλαβερών συνηθειών, όπως το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, ενισχύουν τη γονιμότητα και διατηρούν την ποιότητα των ωαρίων σε υψηλά επίπεδα. Η υιοθέτηση αυτών των πρακτικών αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας μιας φυσικής ή υποβοηθούμενης σύλληψης.

Μικρές αλλαγές, μεγάλη διαφορά στην ποιότητα

Η ποιότητα των ωαρίων επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, οι περιβαλλοντικές συνθήκες, το στρες και οι διατροφικές συνήθειες. Παρόλο που δεν μπορούμε να αποτρέψουμε τη φυσική γήρανση των ωαρίων, υπάρχουν πολλές στρατηγικές που συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητάς τους. Η προσαρμογή της διατροφής, η μείωση της έκθεσης σε τοξίνες, η διαχείριση του στρες και η χρήση εξειδικευμένων συμπληρωμάτων μπορούν να υποστηρίξουν την ωοθηκική λειτουργία και να βελτιώσουν τις πιθανότητες επιτυχούς σύλληψης.

Εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα γονιμότητας ή θέλετε να μεγιστοποιήσετε τις πιθανότητές σας για μια υγιή εγκυμοσύνη, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε έναν ειδικό. Η Δρ. Δήμητρα Κύρου, MD, PhD, εξειδικεύεται στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και την εξωσωματική γονιμοποίηση, προσφέροντας εξατομικευμένη φροντίδα και υψηλού επιπέδου τεχνογνωσία. Η δρ. Κύρου θα σας υποστηρίξει στην προσπάθειά σας, προσαρμόζοντας τη θεραπεία στις ατομικές ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της περίπτωσής σας.

Το συγκεκριμένο άρθρο βασίστηκε στα Papers:
Iva Keene et al. “How to Improve Egg Quality.” (2019).
Iva Keene et al. “6 Tips on How to Improve Egg Quality-09-24-2010.” (2020).
S. Maitra et al. “Let’s Talk and Grow Together: A Bidirectional m Communication between Granulosa- and Oocyte-Derived Factors in the Ovary.” , 1 (2017).
Broi, M., Giorgi, V., Wang, F., Keefe, D., Albertini, D., & Navarro, P. (2018). Influence of follicular fluid and cumulus cells on oocyte quality: clinical implications. Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 35, 735-751.
E. Telfer et al. “Making a good egg: human oocyte health, aging, and in vitro development.” Physiological Reviews, 103 (2023): 2623 – 2677
Yajie Chang et al. “Egg Quality and Pregnancy Outcome in Young Infertile Women with Diminished Ovarian Reserve.” Medical Science Monitor : International Medical Journal of Experimental and Clinical Research, 24 (2018): 7279 – 7284.
Martina Belli et al. “Molecular Aspects and Clinical Relevance of GDF9 and BMP15 in Ovarian Function..” Vitamins and hormones, 107 (2018): 317-348
Chang, Y., Li, J., Li, X., Liu, H., & Liang, X. (2018). Egg Quality and Pregnancy Outcome in Young Infertile Women with Diminished Ovarian Reserve. Medical Science Monitor : International Medical Journal of Experimental and Clinical Research, 24, 7279 – 7284.
Maitra, S. (2017). Let’s Talk and Grow Together: A Bidirectional m Communication between Granulosa- and Oocyte-Derived Factors in the Ovary. , 1
Belli, M., & Shimasaki, S. (2018). Molecular Aspects and Clinical Relevance of GDF9 and BMP15 in Ovarian Function.. Vitamins and hormones, 107, 317-348